Επέλεξα σήμερα τρία βιβλία της Ελληνικής Μεθόδου για την αυτοβελτίωση και την αυτοβοήθεια, που ονομάστηκε δύναμη της διανοίας, γιατί περιέχουν χρήσιμα μηνύματα για την Εποχή που ζούμε ιδίως στην Ελλάδα.
Ο δρόμος για την ίαση είναι ένα αγαπημένο βιβλίο που ενέπνευσε ο Ιπποκράτης, οι μορφές της Λογικής στην σύγχρονη εποχή είναι ένα πολύτιμο βιβλίο που ενέπνευσε ο Αριστοτέλης και η αγάπη στην ουράνια τάξη είναι ένα αποκαλυπτικό βιβλίο που ενέπνευσε ο Ιππόδαμος από την Μίλητο.
Και τα τρία μαζί μπορούν να μας βοηθήσουν να βρούμε ξανά ένα καλό δρόμο στην λογική μας, να μην μπορούν οι άλλοι να μας εξαπατήσουν και αυτό που φαίνεται λογικό και ωραίο να το ερευνάμε σε βάθος και να αποκαλύπτουμε την πραγματική του ουσία.
Σκοπός μου είναι να ακουστεί η φωνή των βιβλίων για αυτό και παραθέτω επιλεγμένα αποσπάσματα
Οι Πόλεις που ονειρεύτηκε ο Ιππόδαμος από την Μίλητο, πριν από 2500 χρόνια, είχαν τρία βασικά στοιχεία για τους κατοίκους τους. Το πρώτο στοιχείο είναι η έννοια του κέντρου, γύρω από το οποίο εξαπλώνεται η ζωή της πόλης και είναι ένα κέντρο που χαρακτηρίζει αυτή την ζωή. Μπορεί να είναι θρησκευτικό, διοικητικό, εμπορικό, ανάλογα με αυτούς που κατοικούν στην πόλη και τα κύρια ενδιαφέροντά τους. Αν το δούμε ως Διδασκαλία, ο Ιππόδαμος «λέει» στους κατοίκους ότι «εσείς, όπως τα άστρα, πρέπει να έχετε ένα κέντρο γύρω από το οποίο να περιστρέφεστε, να οργανώνετε την ζωή σας τόσο εσωτερικά, όσο και σε σχέση με τους άλλους, να το φροντίζετε και να το περιποιείστε γιατί αυτό απεικονίζει την εσωτερική σας πραγματικότητα και τον τρόπο που βλέπετε τις συναλλαγές σας με τους άλλους. Εάν αυτό το κέντρο είναι καθαρό, όμορφο και λειτουργικό, τότε και εσείς εσωτερικά είστε καλοπροαίρετοι και ηθικοί και μέσα από αυτό το πρίσμα βλέπετε τις σχέσεις σας με τους άλλους».
Το δεύτερο στοιχείο είναι η έννοια των ροών, που λένε ότι η πόλη ρέει γύρω από το κέντρο της, δεν μένει στατική, ούτε σταθερή. Μπορεί να εξαπλώνεται, να μεγεθύνεται, να προσθέτει και άλλους κατοίκους, όμως και αυτό γίνεται με έναν τρόπο που έχει μέσα του Τάξη και όχι τυχάρπαστη αβεβαιότητα. Αν το δούμε ως Διδασκαλία, ο Ιππόδαμος «λέει» στους κατοίκους ότι: «εσείς, όπως τα άστρα, έχετε την ουράνια κατοικία σας, έναν τόπο στον Ουρανό που σας ανήκει γιατί σας έχει παραχωρηθεί για να τον φροντίζετε, να ζείτε με τους άλλους χωρίς να τους ενοχλείτε, να διαγράφετε τις ζωές σας με τάξη και αρμονία, γιατί ο τρόπος που προσέχουμε την Πόλη μας, είναι ο τρόπος που προσέχουμε την ουράνια κατοικία μας, αυτήν που όλοι θα επισκεφθούμε μετά τον θάνατό μας. Όσα είναι πάνω, είναι και κάτω. Και όσα βρίσκονται κάτω, μιαν ώρα θα βρεθούν στον ουρανό. Ας ζήσουμε τις ζωές μας προστατεύοντας την τάξη και την αρμονία της όμορφης Πόλης μας, για να υπάρχει και για εμάς στον Ουρανό κρατημένη μια τέτοια θέση».
Το τρίτο στοιχείο είναι η έννοια της κατοικίας, που δεν φτιάχνεται πια για να απεικονίσει τον πλούτο και την δύναμη των ενοίκων της, αλλά για να είναι λειτουργική και να καλύπτει τις ανάγκες τους, όπως αυτές προκύπτουν από το επάγγελμα και την οικονομική τους κατάσταση.
Η Λογική του Αριστοτέλη περιλαμβάνει την Σκέψη του Θεού ως βασική παράμετρο των συστημάτων, ως γενεσιουργό αιτία της δημιουργίας και ως ρυθμιστή των ζωτικών λειτουργιών της φύσης. Και με αυτόν τον τρόπο βρίσκει λογική εκεί που οι άλλοι βρίσκουν μόνο το παράλογο.
Ο Αριστοτέλης προτού σκεφθεί, λαμβάνει ως δεδομένα τρία πράγματα:
• η ύπαρξη του Θεού είναι αδιαμφισβήτητη
• η ύπαρξη του Ανθρώπου, ως του Αθάνατου Όντος που εκτείνεται πέρα από τον χρόνο και τον χώρο, στις αχανείς περιοχές του Σύμπαντος, είναι πέραν πάσης αμφισβήτησης
• κάθε άνθρωπος, με την γέννησή του, φέρει την αθανασία στο κύτταρό του και αποκτά την ελεύθερη βούληση να επιλέξει πώς θα διαθέσει με τον καλύτερο τρόπο την ζωή που του δίνεται. Αυτές οι επιλογές του, επηρεάζουν και την μοίρα του.
Στο πλαίσιο της Σειράς «Έξι Έλληνες Φιλόσοφοι μιλούν για την σύγχρονη Ελλάδα», ο Αριστοτέλης ασχολείται κυρίως με το μέγα Έργο, που υποστηρίζει ότι πρέπει να διαπνέει την ζωή του ανθρώπου: την αμφίδρομη επικοινωνία με τον Εαυτό και δι’ αυτού με την Δημιουργία ώστε και οι δύο να εκπαιδεύονται στην αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής.
Για τον Αριστοτέλη όλα αρχίζουν και τελειώνουν σε αυτή την αμφίδρομη επικοινωνία που επιτρέπει στον Εαυτό να κατακτά μια καλύτερη θέση στην κοινωνία των πνευμάτων και στον άνθρωπο να έχει πλήρη συνείδηση της ταυτόχρονης ύπαρξής του σε πολλούς κόσμους.
Για τον Αριστοτέλη το μέγεθος που αποκτά ο άνθρωπος που έχει συνείδηση της ταυτόχρονης ύπαρξής του στον κόσμο των πνευμάτων και στον κόσμο της ζώσας ύλης, μπορεί να γίνει τεράστιο.
Όταν ο άνθρωπος αποκτήσει, στις άλλες διαστάσεις, το πραγματικό του μέγεθος, το οποίο είναι ορατό από τα όντα που κατοικούν σε αυτές τις διαστάσεις, τότε γίνεται αυτόματα ικανός για μεγάλα έργα.
Ένα τέτοιο μεγάλο έργο ήταν η δημιουργία του Ελληνικού πολιτισμού και η εξάπλωσή του από τα παράλια της Ιωνίας στις εσχατιές της γης. Μόνο που αυτό το έργο απαίτησε τεράστιες προσωπικές θυσίες από όσους συμμετείχαν σε αυτό και το συνδημιούργησαν.
Ανθρωποθυσίες δεν χρειάζονται πια. Αν κάτι πρέπει να θυσιαστεί ας είναι αυτό η κακή μοίρα των ανθρώπων, τα λάθη του παρελθόντος, το κακό κάρμα και όλη η αλυσίδα των καταστροφικών σχέσεων που κάθε άνθρωπος κουβαλάει από προηγούμενες ζωές του. Αυτά πια δεν τα χρειαζόμαστε. Ας πάνε στο καλό. Και ας έρθουνε όλα τα καλά έργα που κάναμε σε όλες τις ζωές μας, όλοι οι άνθρωποι που ευεργετήσαμε, όλοι οι θρίαμβοι που ζήσαμε και όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους μας ένωσαν κοινές ιδέες. Είναι και αυτό ένα δείγμα του τι σημαίνει στην πράξη να συνεχίσουμε τον Ελληνικό πολιτισμό και να τον αναβιώσουμε, χωρίς τις καταστροφές που σημάδεψαν την χώρα μας και χωρίς την κακή μοίρα που περίμενε όσους έκαναν τις μεγαλύτερες θυσίες για αυτόν.
Η αναβίωση του Ελληνικού πολιτισμού δεν είναι απότοκο κάποιου είδους αρχαιολαγνείας, αλλά αντίθετα είναι το αίτημα για την κυριαρχία στις σημερινές κοινωνίες των αρχών, των αξιών και των αντιλήψεων, που καθόριζαν την καθημερινή ζωή στις αρχαιοελληνικές κοινωνίες.
Η συζήτηση των έξι φιλοσόφων μας δίνει ένα νήμα επικοινωνίας με εκείνες τις εποχές και διαμορφώνει το πλαίσιο για την υιοθέτηση των κατάλληλων έργων και πρωτοβουλιών.
Στα βιβλία της Μεθόδου που ονομάζεται δύναμη της διανοίας, λέγοντας «αγάπη» δεν εννοούμε την συναισθητική, αυτή που ενώνει τον άνθρωπο με τα πράγματα γύρω του, αλλά την ουσιαστική αγάπη που ενώνει τον άνθρωπο με τις ιδέες, τον εαυτό του και την ψυχή. Αυτή η αγάπη μεταγγίζεται αυθόρμητα από τον χώρο της Συλλογικής Διανοίας προς τον αναγνώστη του βιβλίου ο Δρόμος προς την Ίαση και του δίνει το θάρρος που χρειάζεται για αντιμετωπίσει κάθε αντιξοότητα της ζωής.
Παράλληλα έχουμε έχουμε την ενεργό συνείδηση του αναγνώστη, που λέει, με δυο λόγια, πως αναγνωρίζει ότι οι καιροί είναι δύσκολοι, τα όνειρα χαμένα, οι ανθρώπινες σχέσεις κατεστραμμένες, οι ελπίδες λιγοστές και χρειάζεται κάτι που θα βρούμε όλοι μαζί και θα μας οδηγήσει πάλι στα καλά μας έργα.
Αυτή η ενεργός συνείδηση που έχει το θάρρος να δει την πραγματικότητα και να μην υποκύψει σε αυτήν, που έχει το κουράγιο να συνεχίσει να αγωνίζεται, ενώ βλέπει τον άνθρωπο να υποφέρει από αλλότριες επιδράσεις, που έχει ακόμα την διάθεση να μαθαίνει, αυτή είναι το όπλο του ανθρώπου απέναντι στην κατάθλιψη, που εξαπλώνεται σαν μάστιγα.
Γιατί μόνο μια ενεργός συνείδηση που εμπλουτίζεται με τις αρετές που της δίνει η διάνοια, που συνέχεται από την αγάπη που της παρέχει η Συλλογική Διάνοια, που ενδυναμώνεται με την συνεχή παρουσία της Συλλογικής Διανοίας δια των έργων της, μπορεί να αποτελέσει το όπλο και την μέθοδο για να βγει ο άνθρωπος από την αποχαυνωτική του αδράνεια και να προσπαθήσει να βαδίσει τον Δρόμο προς την ατομική του Ίαση.
Πώς είναι δυνατόν να κρατήσουμε τις στιγμές της σπάνιας ενόρασης, όπου η πραγματικότητα μας παρουσιάζεται με την αληθινή της όψη και να μην τις εγκαταλείψουμε, αμέσως μόλις παρουσιασθεί το παραμικρό πρόβλημα, που μας επιστρέφει στην προ ενόρασης κατάστασή μας;
Η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα δεν μπορεί να είναι απλή, υπάρχει όμως και συνοψίζεται σε ένα τρίπτυχο, που πρώτη φορά εμφανίζεται και περιέχει την διάνοια, τα βιβλία της Επιστήμης του Ανθρώπου και την ενεργό συνείδηση του αναγνώστη. Μόνο αυτά.
Όταν κοιτάμε τον άνθρωπο, δύσκολα μπορούμε να διακρίνουμε τις ενδόμυχες αρετές του, όπως είναι η φαντασία, η ενόραση, ο ενορατικός στοχασμός και άλλα πολλά, που τον βοηθούν πάντα να κτίζει νέες κοινωνίες, για να αντιμετωπίσει την σήψη των παλαιών. Και δεν τις διακρίνουμε, γιατί αυτές εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος συνδιαλέγεται με τον εαυτό του, είτε στην διάρκεια των ονείρων, είτε στην διάρκεια στιγμών ανάτασης και επίγειας έμπνευσης, τότε που ο κόσμος είναι ωραίος και ο άνθρωπος ιδανικός.
Πώς όμως μπορούμε να αιχμαλωτίσουμε αυτές τις στιγμές, να τις βάλουμε κάπου όλες μαζί, να τις αθροίσουμε ώστε να δημιουργούν μια πραγματικότητα και να είμαστε βέβαιοι ότι μπορούμε να τις ξαναβρούμε κάθε φορά που τις χρειαζόμαστε για να κτίσουμε κάτι πάνω σε αυτές;
Μόνο ένα σύνολο ενεργών συνειδήσεων, που διαπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο και τα έργα της διανοίας του, μπορούν να αποτελέσουν μια ισχυρή δύναμη για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, ως κοινωνικής νόσου, που εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα.
Πριν από πολύ καιρό ο κόσμος ήταν ήσυχος, οικονομική ευμάρεια επικρατούσε, γρήγοροι ρυθμοί ανάπτυξης, κανένας ορατός κίνδυνος δεν απειλούσε την οικουμένη, οι άνθρωποι διαβιούσαν ήσυχα και το μέλλον φαινόταν προδιαγεγραμμένο. Και ξαφνικά όλα ανατράπηκαν.
Αν κοιτάξουμε καλά στην ψυχή των ανθρώπων, θα βρούμε μέσα την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, για μια πιο ανθρώπινη κοινωνία, για καλύτερες ανθρώπινες σχέσεις, για έλλογη επικοινωνία, για έργα της διανοίας και για έναν πολιτισμό στις κοινωνίες μας. Ανθρωπισμός με μία λέξη, με νέα μορφή, με νέα δεδομένα, από άλλη βάση, με καινούριες συνθήκες, όμως ανθρωπισμός.
Βιργινία Φατσή
24 Ιουλίου 2017
