Το παρελθόν υπάρχει ως υπερσύνολο όλων των αναμνήσεων που συγκροτούν την μνήμη μας, τόσο στην συλλογική, όσο και στην ατομική της εκδήλωση.
Κανείς όμως δεν μπορεί να ζήσει μόνο με το παρελθόν, δεν είναι υγιές. Αναγκαστικά πρέπει να ζήσει και στο μέλλον, μόνο που για να συμβεί αυτό πρέπει πρώτα να το βρει και να το σχηματίσει στο μυαλό του. Γιατί το μέλλον ανήκει σε κάθε άνθρωπο που μπορεί να το προσεγγίσει με τη βοήθεια της φαντασίας του, των ονείρων του και της διορατικής του σκέψης.
Το παρελθόν και το μέλλον τέμνονται στο παρόν, το οποίο είναι ευμετάβλητο και εύπλαστο, δυναμικό και ακίνητο, εξελισσόμενο και σταθερό, υπερβατικό και ανθρώπινο, ανύπαρκτο και ταυτόχρονα απόλυτα υπαρκτό. Γιατί το παρόν μπορεί να συμβιβάζει τις αντιθετικές ιδιότητες του παρελθόντος και του μέλλοντος, να αντλεί από το παρελθόν και να προβάλλει στο μέλλον, όσα Στοιχεία είναι ικανά να μεταφερθούν από τη μία στην άλλη κατάσταση, έτσι ώστε να τροποποιούν το παρελθόν και να επεμβαίνουν διορατικά στο μέλλον.
Ο άνθρωπος δια της ψυχής του επικοινωνεί ανεμπόδιστα με τους κόσμους, εκείνες τις περιοχές όπου όλα είναι κατασκευασμένα, έχουν περάσει από το στάδιο της μορφής στο στάδιο της υλοποίησης, όπου τα όντα ετοιμάζονται να κατέλθουν, οι ιδέες να γίνουν εφικτές και η πραγματικότητα να πάρει σάρκα και οστά.
Σε αυτούς τους κόσμους βρίσκει τα δικά του έργα, που τα αντιλαμβάνεται ψυχικά μεν, με ενάργεια δε, είναι δε σε θέση να αρχίσει την πραγματοποίησή τους με σύνεση, σωφροσύνη και αιδώ.
Η διάνοια, ως η ψυχική ιδιότητα που αντιλαμβάνεται έργα και δια των έργων ενεργεί, αποτελεί τον κύριο παραγωγικό πόρο της εποχής μας. Εμάς ως ανθρώπους μας υπερβαίνει. Δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε, δεν μπορούμε να την αντιληφθούμε, δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε εξ αρχής τα έργα της. Μπορούμε όμως εξ αρχής να αναγνωρίσουμε την ύπαρξή της, άλλοτε ως φευγαλέα έμπνευση, άλλοτε ως όνειρο, άλλοτε ως ακαταμάχητη διάθεση για αλλαγή, άλλοτε ως ενάργεια και άλλοτε ως ασύλληπτη βεβαιότητα ότι η δημιουργία είναι εκεί και μας περιμένει.
Γιατί η ψυχή δεν είναι η έδρα των συναισθημάτων, όπως ατυχώς μάθαμε να πιστεύουμε και να την καταφρονούμε, ως αδαή και περίπου ηλίθια, αλλά είναι η έδρα των ιδεών, της ανώτερης αντίληψης των πραγμάτων, της κατανόησης των κόσμων και των εξ αυτών παραγομένων, της διαρκούς έμπνευσης, της συνειρμικής σύλληψης των ιδεών και της διαρκούς παραγωγής έργου της διανοίας.
Τι θα κάναμε χωρίς την ψυχή;
Ίσως η χαρά και η λύπη να μην είχαν πια σαφή όρια, να ήταν απλώς καταστάσεις της πραγματικότητας που μόνο συμβαίνουν και δεν μας αφορούν. Άλλοι αισθάνονται, εμείς όχι, άρα η ζωή πια δεν έχει κανένα ενδιαφέρον, απλώς προχωράει, άχρωμη, άοσμη και ανούσια.
Ίσως να μην είχαμε διάθεση να αντιδράσουμε, γιατί τα όνειρά μας θα είχαν σβήσει, οι ελπίδες μας θα είχαν διαψευσθεί και οι προσδοκίες μας θα ήταν πια ασπρόμαυρες φωτογραφίες μιας εποχής που πέρασε για πάντα και ουδείς πιστεύει ότι θα ξανασυμβεί.
Ίσως, τέλος, να καταστρέφαμε τον εαυτό μας, σιγά σιγά και λίγο λίγο, ίσα για να τον διατηρούμε στην ζωή, γιατί φοβόμαστε τον θάνατο και αυτά που μπορεί να φέρει. Ίσως να αποφεύγαμε να σκεφθούμε, να πράξουμε και να ενεργήσουμε, για πράγματα που παλιά αυτονόητα θα προκαλούσαν τις αντιδράσεις μας, θα μας ενεργοποιούσαν και θα μας έσπρωχναν στην δράση.
Όλα τα παραπάνω περιγράφουν την κατάθλιψη που είναι η μάστιγα της εποχής γιατί είναι ύπουλη, γιατί δεν έχει συμπτώματα, γιατί δεν χαρίζεται σε κανέναν, γιατί απειλεί τους πάντες, γιατί βρίσκεται παντού και γιατί εξαπλώνεται με διαστάσεις πανδημίας.
Όταν προσπαθούμε να την τυποποιήσουμε, να την βάλουμε σε κουτάκια και να δώσουμε συνταγές που την γιατρεύουν, το μόνο που πετυχαίνουμε είναι να αφήσουμε το θηρίο ελεύθερο για να μας καταστρέψει ολοκληρωτικά.
Γιατί η ψυχή θέλει ψυχή για να επιβιώσει. Ό,τι άλλο και αν της δίνουμε, δεν είναι αρκετό.
Για την επιμέλεια,
Παναγιώτης Αναστασάκος
4 Μαΐου 2017
Στηρίζεται σε ιδέες που περιλαμβάνονται στο Βιβλίο-Δίαυλο της Βιργινίας Φατσή «Τα Στοιχεία που ζωογονούν τη Διάνοια».
